گلیمچه متکازین
در طی کشفیاتی که در فلات ایران صورت گرفته است ، از جمله وسایل به دست آمده در غار کمربند در حوالی بهشهر که متعلق به ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است، می توان نتیجه گیری نمود که مردم آن زمان از فن ریسندگی و تبدیل پشم به نخ اطلاع داشته اند. در ابتدا بافت به صورت بسیار ساده و ابتدایی انجام می شد، اما به مرور زمان انسان متفکر توانست دگرگونی هایی را در زندگی خود به وجود آورد. از جمله ، ساخت دستگاه های بافندگی و یافتن شیوه های مختلفی برای بافت انواع مفرش ها و پارچه ها.
مازندران از جمله مناطقی است که نساجی و بافت به صورت سنتی از قدیم در آن رواج داشته است. یکی از مناطق فعال در زمینۀ بافته های دستگاهی از جمله گلیمچه، گلیچ و جاجیم در مازندران روستاهای منطقه هزارجریب از جمله روستای متکازین از توابع بهشهر است.
گلیمچۀ متکازین یکی از اصیل ترین بافته های مازندران است. طول این گلیمچه از ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر و عرض آن از ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر متغیر است و بافندگان برای داشتن گلیمچه ای با عرض بیشتر قطعات آن را از طول(پهلو) به هم می دوزند.
تار گلیمچۀ متکازین از نخ پنبه ای با نمرۀ ۲۰ دوازده لا و پود آن از پشم ۵ دولا می باشد.
رنگ های مورد استفاده برای بافت نقوش گلیمچه آن شاد و متنوعند، مانند: نخودی ، قرمز، سبز، نیلی، سورمه ای،زرد و مشکی. متاسفانه رنگ زمینۀ گلیمچه های امروزی بیشتر لاکی رنگ است و مانند گذشته تنوع ندارد. این گلیمچه توسط دستگاه های سنتی بافندگی که در گویش محلی به آن ” چاله، کرچال، پاچال ” می گویند بافته می شود. کرچال غالبا دو وردی بوده و اجزای اصلی آن یعنی: نورد پارچه پیچ، شانه در میان دفتین، وردها، پدالها، نورد چله پیچ بر اساس شیب متناسب تار به سطوح اطراف یا چارچوب دستگاه متصل و ثابت می گردد.
بافت گلیمچه :
بخاطر عبور یک درمیان تارها از دو ورد، با فشار پای بافنده بر روی هر یک از پدالها ، دو دسته تار (اصطلاحا تارهای زیر و رو) از هم تفکیک شده و فاصله می گیرند ودهنه ای ایجاد می شود که بافنده می تواند ماکوی حاوی ماسوره را از داخل آن عبور دهد و سپس بافنده با ضربه دفتین و شانه،درگیری بیشتری بین الیاف تار و پود ایجاد نموده و بافت متراکم را ایجاد می کند.
نقوش:
نقشهای گلیمچۀ متکازین کاملاً سنتی است و بیشتر برگرفته از طبیعت پیرامون بافنده است. در بافت این گلیمچه نقشه کاربردی ندارد و معمولاًبافنده این کار را به صورت ذهنی انجام می دهد.
همانطوری که قبلاً به بعضی از نقوش و مفاهیم آنها اشاره شد،تمامی نقشها و طرحهای گلیمچۀ متکازین دارای معانی خاصی بوده اند، اما متاسفانه امروزه از فلسفۀ بعضی از این نقوش و نامگذاری آنها اطلاعی در دست نیست و بافنده به دلیل سنتی بودن نقوش و به طور موروثی از این طرحها استفاده می کند. از جمله:
لاله ، چنگلی ، چپ پیچ ، خرچنگ ، خشتی ، دارداری ، افتاب تیر ، سر ، نازگل و …….
بعضی از این نقوش مانند دارداری ، پنجوک ، سر و… فقط در متن و بعضی دیگر همچون خرچنگ ، لاله و ناز گل فقط در حاشیه استفاده می شوند .
هنرمندان پیشکسوت در این رشته مرحومه فاطمه کریمی و سرکار خانم انسیه خلیلی، فاطمه حسین پور،ساره امینی، می باشند.
مآخذ: ندا صداقتی زاده
